Đọc truyện - Ngu Van 10

Ngu Van 10

Màu nền

Font chữ:

Chiều cao dòng:

Kích cỡ chữ:

Cảnh ngày hè

"Rồi hóng mát thuở ngày trường,

Hoè lục đùn đùn tán rợp giương.

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.

Lao xao chợ cá làng ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.

Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,

Dân giàu đủ khắp đòi phương."

I.Tìm hiểu chung:

1. Tập thơ: Quốc âm thi tập

- Tập thơ Nôm sớm nhất hiện còn, được đánh giá là bông hoa đầu mùa của thi ca tiếng Việt, gồm 254 bài.

- Gồm 4 phần:

+ Vô đề: Ngôn chí , Mạn thuật, Tự thán, Bảo kính cảnh giới.

+ Môn thì lệnh (thời tiết)

+ Môn hoa mộc (cỏ cây)

+ Môn cầm thú (thú vật)

- Nội dung: Vẻ đẹp người anh hùng Nguyễn Trãi với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân cùng tình yêu thiên nhiên, quê hương, con người, cuộc sống.

- Nghệ thuật:

Thể thơ Nôm Đường luật - xen câu lục ngôn với câu thất ngôn.

Ngôn ngữ vừa trang nhã, chau chuốt vừa bình dị, tự nhiên, gần với cuộc sống hằng ngày.

2. Tác phẩm: "Cảnh ngày hè"

- Là bài thơ số 43, thuộc mục I gồm 61 bài thơ có tiêu đề "Bảo kính cảnh giới"(ý nghĩa là " Gươm báu răn mình" - giáo huấn, răn dạy nhưng giàu chất thơ về cảnh thiên nhiên, bộc lộ tâm hồn thi sĩ)

- Thể thơ: Đường luật thất ngôn xen lục ngôn

- Hoàn cảnh sáng tác: Cảnh ngày hè được sáng tác vào thời gian Nguyễn Trãi về ở ẩn tại Côn Sơn. Cuộc sống thanh bình, giản dị đã giúp ông lắng nghe trọn vẹn nhịp sống của con người, của thiên nhiên và sáng tác nên bài thơ.

- Bố cục: 3 phần

· Phần 1 ( 1 câu đầu): Tâm thế của tác giả trước cảnh ngày hè

· Phần 2 (5 câu tiếp): Bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè

· Phần 3 ( 2 câu cuối): Uớc nguyện của nhà thơ

II. PHÂN TÍCH

Luận điểm 1: Tâm thế của tác giả trước cảnh ngày hè.

"Rồi / hóng mát thuở ngày trường"

- "Rồi" (Một số sách dịch là "Rỗi hóng mát thuở ngày trường) tuy nhiên chúng đều mang nghĩa là rảnh rỗi, nhàn hạ

- "Ngày trường": ngày dài, chỉ khoảng thời gian rảnh rỗi.

- "Hóng mát": hoạt động an nhàn, tĩnh tại, thư thái

-> Một tâm thế lý tưởng để làm thơ, một ngày dài an nhàn, rảnh rỗi cảm nhận cuộc sống, cảm nhận thiên nhiên

- Nhịp thơ 1/2/3 (Khác với thơ Đường theo nhịp 4/3 hoặc ¾) gợi bước chân đi chậm rãi, khoan thai của Nguyễn Trãi

-> Hình ảnh vị thi nhân ngồi hóng mát trước hiên nhà. Tuy nhiên, Nguyễn Trãi vốn là con người cả đời cống hiến vì nước, vì dân, không phải là người thích chìm đắm vào thiên nhiên để quên hết việc đời nên điều đó không mang lại cho ông cảm giác thanh thản hay nhẹ nhõm thực sự. Vậy nên ông mới có cảm giác "ngày trường" - ngày dài vô vị và buồn chán. Các nhà thơ xưa thường dồi dào cảm hứng trước mùa xuân, mùa thu nhưng Nguyễn Trãi lại chọn cho mình một đề tài riêng - vẻ đẹp của mùa hè.

=> Cuộc sống khi về ở ẩn của Nguyễn Trãi: Rảnh rỗi, nhàn hạ với những hoạt động nhẹ nhàng, thư thái, thảnh thơi.. Nguyễn Trãi một đời bận rộn, tận tâm vì đất nước, đây là những giây phút hiếm hoi của cuộc đời ông.

Câu thơ mở đầu đã hé lộ cho người đọc thấy tâm thế mở lòng để đón nhận mọi vẻ đẹp của thiên nhiên, của cuộc sống, đồng thời cũng là nguyên cớ để tác giả viết ra bài thơ.

*Để ý sâu hơn, câu thơ không dừng lại ở hình ảnh của Nguyễn Trãi ngồi hóng mát bên hiên nhà. Tại sao lại là "ngày trường" ở đây? Như ta đã biết: "Ngày vui ngắn chẳng tày gang", vậy nên với cảm giác ngao ngán, thấy một ngày dài đằng đẵng cũng phần nào nói lên tâm sự của Nguyễn Trãi: Một xã hội đã bị suy yếu, nguyện vọng, ý chí của tác giả đã bị vùi lấp, không còn gì nữa, bất lực, ông đành phải rời bỏ, từ quan để về ở ẩn, phải dành "hóng mát" cả ngày trường để vơi đi một tâm sự, một gánh nặng đang đè lên vai mình. Cả câu thơ thấp thoáng một tâm sự thầm kín vùi lấp trong từng câu chữ.

Luận điểm 2: Bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè

"Hòe lục đùn đùn/ tán rợp giương

Thạch lựu hiên/ còn phun thức đỏ

Hồng liên trì/ đã tiễn mùi hương

Lao xao chợ cá/ làng ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve/ lầu tịch dương"

- Sắc thái của cảnh vật trong bức tranh thiên nhiên mùa hè:

"Hòe lục đùn đùn/ tán rợp giương

Thạch lựu hiên/ còn phun thức đỏ

+ Hình ảnh cây hòe:

. Từ láy, động từ mạnh "đùn đùn": cảm giác như nhựa sống đang ứa căng, tràn đầy và trào lên trong từng nhánh lá. Sự vận động của một nguồn sống mãnh liệt, sôi trào.

. Hình ảnh miêu tả "tán rợp dương": tán giương lên che rợp.

-> Bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè với nền xanh êm dịu của tán lá hòe trong trạng thái động: Cành cây hòe như đang vươn dài, tầng tầng lớp lớp xếp chồng lên nhau.

+ Hình ảnh hoa lựu:

. Động từ "phun": trạng thái ngày càng đậm, màu đỏ không còn ở trong trạng thái tĩnh mà đang vận động, bừng sáng giữa đám lá xanh.

-> Nổi bật trên bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè là màu sắc của hoa lựu rực rỡ

*Mở rộng: Sắc đỏ rực rỡ của hoa lựu gợi ta nhớ đến hai câu thơ của đại thi hào Nguyễn Du trong "Truyện Kiều":

"Dưới trăng quyên đã gọi hè,

Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông"

Hình ảnh "lửa lựu lập lòe" và hình ảnh "thạch lựu phun thức đỏ" cho thấy Nguyễn Trãi và Nguyễn Du đều là những tâm hồn nghệ sĩ rất mực tinh tế. Nếu như Nguyễn Du thiên về tả màu sắc thì Nguyễn Trãi tập trung miêu tả sức sống nhiều hơn. Màu sắc của hoa cũng gợi lên sức sống của mùa hạ.

=> Bút pháp chấm phá được tác giả sử dụng vô cùng tinh tế để gợi ra cảnh sắc thiên nhiên mùa hè. Tác giả đã khéo léo dùng từ ngữ mà vẽ ra một bức tranh tuyệt mỹ: Rực rỡ trên phông nền êm dịu của tán lá hòe trải rộng là sự chấm phá tài tình của bông hoa lựu đỏ thắm. Màu sắc ấy chính là chi tiết điểm nhãn diệu kì, tạo nên sức hấp dẫn của phong cảnh mùa hạ. Cùng sử dụng bút pháp chấm phá, Nguyễn Du cũng đã từng miêu tả khung cảnh thiên nhiên với 2 gam màu chủ đạo là trắng - xanh:

"Cỏ non xanh tận chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

- Mùi hương trong bức tranh thiên nhiên mùa hè

Hồng liên trì/ đã tiễn mùi hương

+ "Hồng liên trì": Một hồ sen

. Từ "tiễn mùi hương": ngát hương -> Gợi sự bừng nở, khoe sắc, tỏa hương ngào ngạt của hoa sen mùa hạ

-> Dưới ao nhà, sen cũng hưởng ứng bằng sắc hồng đặc trưng và hương thơm quyến rũ.

. Câu thơ chia nhịp 3/4 theo đúng quy tắc thơ Đường luật

=> Kết luận:

+ Các động từ mạnh, tính từ sắc thái hóa.

+ Sự sinh động của thiên nhiên đã được thể hiện trong từng đường nét, màu sắc của bức tranh mùa hè. Tác giả cảm nhận bằng thị giác ( màu sắc), bằng khứu giác ( mùi hương): màu xanh của hoa hòe, màu đỏ của hoa lựu. Hai gam màu chói ấy lại được làm dịu đi thật tài tình bởi màu hồng cùng hương thơm của hoa sen.

- Sắc thái của âm thanh trong bức tranh thiên nhiên mùa hè

+ Những từ Hán Việt như "ngư phủ", "cầm ve", "tịch dương" kết hợp nhuần nhuyễn với những từ thuần Việt tạo nên vẻ đẹp vừa mộc mạc, bình dị, vừa trang trọng tao nhã:

. "ngư phủ": làng chài, làng đánh cá

. "tịch dương": buổi chiều tà

. "cầm ve": tiếng ve kêu giống như một bản nhạc cầm

+ Cuộc sống được cảm nhận bằng âm thanh:

. Âm thanh "lao xao" từ chợ cá là thứ âm thanh vui tươi gợi từ xa, tiếng được tiếng mất. Gợi cuộc sống đầm ấm, xung túc, nhộn nhịp.

. Âm thanh "dắng dỏi" của tiếng ve gợi sự ồn ào, náo nhiệt gợi ra một mùa hè tươi vui, tràn ngập sức sống.

. Sử dụng từ láy tượng thanh "lao xao" và "dắng dỏi" kết hợp với nghệ thuật đảo cấu trúc câu nhằm nhấn mạnh những âm thanh bao trùm làng quê.

-> Tâm hồn lạc quan, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của Nguyễn Trãi

-> Bức tranh thiên nhiên khung cảnh ngày hè được cảm nhận bằng nhiều chất liệu khác nhau. Không chỉ bằng thị giác với các màu sắc rực rỡ muôn màu ( xanh, đỏ, hồng) mà còn bằng khứu giác khi cảm nhận mùi hương và thính giác.

*Bàn luận mở rộng:

1). Trong bài thơ, tác giả miêu tả hình ảnh của con người trong cảnh sắc thiên nhiên (Lao xao chợ cá làng ngư phủ/ Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương) Đồng thời âm thanh "lao xao" chỉ âm thanh nhỏ, vọng lại tiếng được tiếng mất lại được đặt trước âm thanh"dắng dỏi" - chỉ tiếng động to, vang (mà theo thứ tự đáng ra phải là âm thanh lớn rồi đến âm thanh nhỏ).

Cách sắp xếp này mang ngụ ý gì ?

-> Đây là một điều rất hiếm gặp trong thi ca trung đại- khi mà các nhà thơ, nhà văn đều mang xu hướng bình thường hóa, ẩn giấu đi hình ảnh con người mà tập trung miêu tả cảnh sắc thiên nhiên. Nhưng đi ngược lại đó, Nguyễn Trãi đảo câu thơ miêu tả cảnh làng chài xen giữa vào trong 4 câu thơ tả cảnh mang ngụ ý rằng: Con người ở đây mới là nhân vật chính, mới là chủ thể chính của bức tranh thiên nhiên đầy màu sắc tươi đẹp. Đồng thời "lao xao" ở đây gợi tả âm thanh của người dân đánh cá, của khu chợ xôn xao bóng người. Còn tiếng ve "dắng dỏi", ồn ào, to lớn của tiếng ve là thế nhưng cũng chỉ làm nền cho toàn bộ hoạt động của con người mà thôi. Cách sắp xếp như vậy cũng chính là một lần nữa khẳng định lại rằng con người mới là trung tâm, nổi bật trên cả thiên nhiên trong bức tranh cảnh ngày hè.

2) Trong văn học trung đại xưa, thi nhân thường có khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị. Các sự vật trong thi ca đều là những thứ lớn lao, nếu cây cối thì là tùng, cúc, trúc, mai, nếu con vật thì là long, li, quy, phượng. Nhưng ở đây, Nguyễn Trãi tuy là người có xuất thân quyền quý nhưng ông không quay lưng lại với dân gian mà lựa chọn những chất liệu thơ văn hết sức gần gũi với nhân dân, với cuộc sống thường nhật bình thường, dung dị.

Luận điểm 3: Uớc nguyện của nhà thơ.

"Dẽ có Ngu cầm/ đàn một tiếng

Dân giàu đủ/ khắp đòi phương"

- "Dẽ" là từ cổ nghĩa là lẽ, lẽ ra

- "Ngu cầm": Điển tích, điển cố kể về hai vị vua nổi tiếng là vua Nghiêu và vua Thuấn - những ông vua thời Đường nổi tiếng nhân từ, đem lại cuộc sống hưng thịnh, thái bình, ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Mỗi ngày, vua thường đem đàn khúc Nam Phong ca ngợi cảnh thái bình thịnh trị.

-> Ước nguyện của Nguyễn Trãi: Ước có cây đàn ngợi ca khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và cuộc sống thanh bình nơi quê hương; ước nguyện lớn nhất là đất nước yên bình, nhân dân ấm no, hạnh phúc.

=> Tấm lòng của nhà thơ: Dù sống trong cảnh thanh nhàn nhưng Nguyễn Trãi vẫn nặng lòng với dân với nước, luôn ước mơ, khát khao về cuộc sống no đủ, ấm áp sung túc không chỉ trên quê hương ông mà còn trải khắp đất nước.

- Câu thơ thất ngôn xen lục ngôn ở cuối bài tạo sự dồn nén, chất chứa cảm súc của nhà thơ.

Cặp câu kết hé mở cho chúng ta về chí của Ức Trai. Người dám mang trong mình ước nguyện kia phải là ai vậy? Một thi sĩ đơn thuần thôi sao? Một công thần khanh tướng thôi sao? Những kẻ ấy dám mơ đến việc cầm trong tay cây đàn của một quân vương sao? Không. Trong đời, về phận vị, Nguyễn Trãi là một công hầu. Nhưng trong thơ, trong cái thế giới của những khát vọng riêng tư nhất, ông đã bộc lộ khát khao lớn ngang tầm với những bậc quân vương vốn là thần tượng của lịch sử. Điều này có gì là không chính đáng đâu. Và, đó là khát khao tầm cỡ Nghiêu Thuấn.

Lấy Nghiêu Thuấn để làm "gươm báu răn mình", Nguyễn Trãi đã bộc lộ được cảm hứng nhân nghĩa yêu nước, thương dân. Đó là tấm lòng lo cho hạnh phúc nhân dân an lạc được duy trì vĩnh viễn. Đây là tư tưởng nhân đạo mang ý nghĩa tích cực, tiến bộ, vẫn còn giữ nguyên giá trị cho đến ngày nay.

- Từ "dân" ở đây mang ý nghĩa vô cùng đắt giá. Vốn dĩ "Hịch không thể tới Thượng Thư, lễ không thể tới thứ dân" chẳng ai trong thơ ca trung đại lại quan tâm tới tầng lớp nhân dân thường bị coi là kém cỏi, bị khinh miệt. Nhưng ở đây, Nguyễn Trãi đi ngược lại với những quan niệm đó, ông đồng cảm, thấu hiểu cho tầng lớp nhân dân. Như ta có thể thấy qua bài thơ Bình Ngô Đại Cáo mà ông từng viết:

"Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn

Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ"

-> Qua đây ta có thể thấy được Nguyễn Trãi là một người cả đời hết lòng vì nhân dân, ông đưa họ vào thơ ca của mình, lên tiếng giúp cho những con người tận cùng của xã hội thấp cổ bé họng. Ông mong rằng nhân dân có một cuộc sống sung túc, giàu có, không chỉ ở 1 nơi mà nhiều nơi

Giữa thiên nhiên tuyệt đẹp, Nguyễn Trãi không hề mong muốn hưởng thụ thú nhàn tản cho riêng mình. Ông không phải con người chỉ chăm chăm giữ lấy sự trong sạch cho riêng minh theo triết lí nhà Nho "độc thiện kì thân", ở sâu thẳm tâm hồn ông vẫn là nỗi niềm "ưu quốc ái dân", là khát khao hành động của một con người trọn đời vì lợi ích của nhân dân. Tinh thần Nguyễn Trãi vẫn không hề nhụt giảm hoài bão cống hiến cho đất nước thái bình thịnh trị như thời Đường Ngu - xã hội thịnh trị lí tưởng theo quan niệm nho gia.

Bàn luận mở rộng:

1. Tại sao Nguyễn Trãi lại xếp bài thơ "Cảnh ngày hè" vào "Bảo kính cảnh giới"?

Là một nhà thơ lớn, Nguyễn Trãi không dễ dãi trong việc xếp bài thơ vào chùm thơ "Bảo kính cảnh giới ". Ai cũng biết đầu đề thể hiện nội dung cảm hứng chính của bài thơ. Nếu đầu đề là "Cảnh ngày hè" thì cảm hứng chính là bức tranh thiên nhiên, nhưng nếu đầu đề là "Bảo kính cảnh giới" thì cảm hứng lại thiên về giáo huấn và khuyên răn. Như thế, bức tranh thiên nhiên chỉ là phần nổi của văn bản, còn mạch ngầm của văn bản mới là tư tưởng chủ đạo của bài thơ.

-> Tư tưởng Nguyễn Trãi đưa ra trong bài thơ "Cảnh ngày hè":

+ Lời khuyên răn nhắc nhở con cháu, là lời tự răn mình. Ước mơ của Nguyễn Trãi là ước mơ cho người chứ không phải ước mơ cho mình, ước mơ cho muôn dân, ước mơ tận thôn cùng ngõ vắng chứ không phải một nơi, một chốn nào.

+ Là bài thơ gieo mầm khát vọng, quyết tâm giữ vững khí tiết trong sạch thanh cao. Trong bài thơ "Bảo kính cảnh giới 43" xuất hiện 3 loài cây- hòe, thạch lựu, sen. Theo phong thủy, hòe là loài cây lộc tượng trưng cho sự giàu sang may mắn. Theo điển Trung Hoa trước triều môn trồng ba cây hòe tượng trưng cho chức tam công. Người xưa cũng hay trồng cây hòe trước cửa nhà để mong con cháu thành danh. Tích kể rằng nhà ông Vương Hựu có trồng ba cây hòe nên con ông được vinh hiển. Cây thạch lựu tượng trưng cho đa tử đa phúc, mang lại nhiều may mắn tin tốt lành. Cây sen là loại cây nhân sinh thể hiện nhân cách của con người vượt lên trên hoàn cảnh.Ba loài cây ba khát vọng đẹp- khát vọng con cháu thành danh, gặp may mắn sung túc và quyết giữ sạch phẩm giá.

2. Nếu 6 câu thơ đầu mở ra bức tranh thiên nhiên khung cảnh ngày hè thì 2 câu sau thể hiện ước nguyện của tác giả. Điều này có liên kết gì với nhau?

- Những tâm nguyện của tác giả được gửi gắm vào trong khung cảnh ngày hè: Ông lấy cuộc sống nhân dân ra làm thước đo cho chính bản thân mình, làm gươm báu để răn chính mình. NguyễnTrãi mong muốn nhân dân thoát khỏi lầm than, sống cuộc sống sung túc, đủ đầy, để cảnh tượng huyên náo, nhộn nhịp, tươi vui ấy ngày qua ngày tiếp diễn nối dài

- Đồng thời tuy cáo quan về ở ẩn, về với chốn thiên nhiên trời đất là thế, nhưng tâm Nguyễn Trãi vẫn luôn đặt ở đất nước, chưa rời khỏi chính sự

- Qua đây, ta thấy được tầm vóc con người của Nguyễn Trãi, ông xứng đáng là một nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn, ông xứng đáng là một đại thi hào dân tộc

III. Mở rộng:

1. Con người Nguyễn Trãi thể hiện qua tác phẩm:

Trong thi ca, vốn dĩ "Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?", để miêu tả được cảnh thiên nhiên tươi đẹp như vậy, tâm trạng của Nguyễn Trãi đáng lẽ ra phải vui vẻ, phấn chấn nhưng tại sao ta vẫn bắt gặp những dấu hiệu của nỗi buồn như "tịch dương", "ngày trường"?

Ta vẫn bắt gặp nỗi buồn của Nguyễn Trãi khi ông lo lắng cho muôn dân, luôn đau đáu làm sao để nhân dân hạnh phúc ấm no. Nỗi buồn ấy cùng với việc nhắc tới " Ngu cầm" ở đây không phải điều ngẫu nhiên mà ẩn chứa hàm ý vô cùng sâu sắc, rất "thâm nho" của Nguyễn Trãi. Ông vẫn rất yêu nước, yêu dân và thời đại của ông cũng chẳng phải là thời đại loạn lạc, nhưng ông vẫn mơ tưởng tới vua Đường Nghiêu, vua Ngu Thuấn, vì sao vậy ? Điều này đã nói lên một cách đầy tế nhị rằng Nguyễn Trãi không vừa ý với vị vua hiện tại. Bởi lẽ dưới triều đại đó, Nguyễn Trãi đau đớn khi chứng kiến nghịch cảnh éo le của xã hội: " Có thuở mựa cậy khi quyền thế/ Có thuở bàn cờ tốt đuổi xe". Bất mãn trước thói đời đen bạc, lại không được vua trọng dụng để cải tạo triều chính, phát triển đất nước, ông bộc lộ những cảm xúc trong lòng một cách rất tinh tế, khéo léo mà nếu nhìn qua ta khó lòng có thể phát hiện ra được.

Chưa hết, ta có thể thấy ở con người Nguyễn Trãi một điểm vô cùng đặc biệt. Trước sự bất mãn với thời cuộc, ông không hề đánh mất lý tưởng của chính mình- vẫn luôn yêu nước, yêu thiên nhiên, yêu nhân dân, con người. Trước cảnh đẹp ngày hè, Nguyễn Trãi vẫn thả hồn mình lãng đãng, phiêu du trong không gian màu nhiệm, để viết ra những vần thơ đầy ấn tượng.Điều đó đã thể hiện được chất tài tử của Nguyễn Trãi, đi đôi cùng với đó là chất quân tử- một nhà nho, một vị quan khi ông vẫn luôn lo lắng cho nhân dân, mong nhân dân có một cuộc sống công bằng, thịnh trị.

Qua tác phẩm ta có thể thấy được Nguyễn Trãi là một con người toàn tài, một danh nhân văn hóa thế giới, một cuộc đời cống hiến hết mình vì non sông đất nước. Ông đã từng về ở ẩn tại Côn Sơn, nhưng khoảng thời gian đó ông vẫn luôn lo lắng chính sự, lo lắng cho cuộc sống của nhân dân. Để rồi tiếp tục Nguyễn Trãi lại quay trở lại làm một vị quan, tiếp tục làm mọi thứ chỉ vì muốn đem đến cuộc sống no ấm, đủ đầy đến muôn nhà. Quả thật đó là vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách sống cao đẹp của một bậc đại thi hào mà người đời hết lòng ca ngợi.

2. So sánh "Cảnh ngày hè" và "Nhàn"

a. Nét chung

- Có lòng vì nước, vì dân.

- Rũ bỏ danh lợi, về ở ẩn, hoà đồng với thiên nhiên để di dưỡng tinh thần.

b. Vẻ đẹp riêng

- Nguyễn Bỉnh Khiêm: Tìm đến một cách ứng xử, một cách sống: khôn, tỉnh táo, được mình được cả người.

- Nguyễn Trãi: Tìm đến một lý tưởng sống, mục đích sống cao cả nhất của cuộc đời: hết lòng vì dân, vì nước

c. Lí giải sự khác nhau

- Không phải Nguyễn Trãi không thấu hiểu quy luật "công thành thân thoái", nhưng thời Nguyễn Trãi là thời khởi đầu nhà Lê, đất nước ta vừa độc lập sau hơn hai mươi năm đô hộ của giặc Minh, tình hình còn nhiều khó khăn nhưng mang tiềm lực phát triển, rất cần có bàn tay hiền tài kiến thiết. Tấm lòng của Nguyễn Trãi là tấm lòng nhân nghĩa dạt dào, ưu quốc ái dân nhưng không được tin dùng nên ông phải trở về. Dù sống giữa quê hương trong cảnh nhàn rỗi, vui với cảnh đẹp và cuộc sống thôn quê nhưng tấm lòng ông vẫn luôn hướng về đất nước, nhân dân. Ông không cam tâm nhàn tản để an hưởng riêng mình mà chấp nhận xả thân cống hiến cho đất nước.

- Không phải Nguyễn Bỉnh Khiêm không quan tâm đến thế sự so với Nguyễn Trãi, mà thời đại của ông là thời trước Lê Trung Hưng, là giai đoạn chế độ phong kiến đã suy tàn, nhiều thối nát, rối ren. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã có nhều cố gắng giúp nước, giúp dân nhưng vẫn không thay đổi được cục diện. Lời thơ "ta dại - người khôn" thể hiện thái độ mỉa mai của Nguyễn Bỉnh Khiêm dành cho xã hội. Tuy về ở ẩn, không làm quan những ông vẫn giúp nước bằng những lời khuyên sáng suốt cho các thế lực phong kiến đương thời.

3. Chủ nghĩa yêu nước trong ba bài thơ "Tỏ lòng", "Nhàn" và "Cảnh ngày hè"

Tỏ Lòng:

· Khí thế thời đại và con người thời Trần.

· Trách nhiệm của bậc nam nhi với vận mệnh quốc gia, dân tộc.

Nhàn:

· Tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước

· Lối sống bình dị, hòa mình cùng với nhân dân

Cảnh ngày hè:

· Tình yêu thiên nhiên

· Ước mong nhân dân có cuộc sống ấm no, thanh bình

· Thể hiện quan điểm trước một triều đại mà người tài không được trọng dụng

Ở cả 3 tác phẩm đều mang một tinh thần yêu nước nồng nàn, mong muốn đất nước thái bình, thịnh trị. Với Tỏ lòng, tác phẩm này thể hiện một lòng phò vua cứu nước, hết lòng vì vua, vì dân. Với Nhàn nêu lên triết lý sống, hướng con người ta tới sự thanh tịnh trong tâm hồn. Nhưng đặc biệt hơn cả là Cảnh ngày hè khi Nguyễn Trãi thể hiện sự bất mãn của bản thân trước triều đại nhưng đồng thời lại là lòng yêu nước thương dân hết mình.

IV. Tổng kết

1. Giá trị nội dung

- Bài thơ đã dựng nên bức tranh thiên nhiên đầy màu sắc, đẹp đẽ, thơ mộng và khung cảnh của cuộc sống sinh hoạt bình an, yên ổn. Điều đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và khát vọng xã hội phồn vinh, nhân dân no đủ, đất nước thịnh vượng của người nghệ sĩ hết lòng vì nước, vì dân.

- Đồng thời, bài thơ cũng khắc họa tâm hồn và nhân cách cao thượng, tấm lòng yêu quê hương, yêu đất nước của Nguyễn Trãi. Ngay cả khi đang bị chèn ép, nghi ngờ, Nguyễn Trãi cũng vẫn lo lắng cho nhân dân, vẫn khao khát được cống hiến tài năng, công sức của mình cho dân, cho nước

2. Giá trị nghệ thuật

Tác giả đã vận dụng một cách sáng tạo thể thơ Đường luật với sự đan xen của câu sáu chữ và câu bảy chữ. Ngôn ngữ tài hoa, phong phú, sử dụng những động từ mạnh, các từ láy, tượng thanh thành công để miêu tả thiên nhiên và cuộc sống con người, đồng thời rất giản dị, trong sáng, gần gũi với khẩu ngữ (lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân). Tiết tấu bài thơ đa dạng, ngắt nhịp độc đáo, khiến bài thơ trở nên hấp dẫn, thú vị hơn.

Bút pháp tả cảnh ngụ tình đặc trưng của văn học trung đại: Miêu tả thiên nhiên, đất trời và cảnh đời sống sinh hoạt của con người để qua đó bộc lộ một cách kín đáo tâm tư, tình cảm, nỗi lòng của mình về con người, về cuôc đời.
_________________________
Bài tìm hiểu này đã mất đến 3 đêm thức khuya của nhóm mình, may mắn là đã được cô chọn để thuyết trình. Nhưng không chắc chắn rằng đã hoàn hảo và đầy đủ đâu nhé...

Bạn đang đọc truyện trên: ZingTruyen.Store